Minder willen en moeten, meer gezondheid en geluk

Auteur: Heleen Schenk

Goed bezig?

In de vitaliteitstrajecten die ik begeleid, tref ik altijd deelnemers met uiteenlopende persoonlijkheden en gewoonten aan. Er is altijd wel iemand die een schijnbaar perfecte routine volgt. Die zichzelf oplegt om dagelijks minstens 10.000 stappen te zetten. Steevast om 6:00 uur wil opstaan. En zich als doel stelt om elke weekavond een gezonde, verse maaltijd te bereiden. Op korte termijn lijkt deze strikte aanpak, soms neigend naar een regime, vruchten af te werpen. Maar op de lange termijn blijkt dit minder effectief. Hieronder leg ik uit waarom .

Overmatig ‘moeten’ en ‘willen’ kunnen een gezond en gelukkig leven in de weg staan

Besluit je om meer gezondheid en geluk in je leven toe te laten? Dan kun je, zoals klinisch psycholoog Paul Gilbert betoogt, je doelen benaderen vanuit drie verschillende systemen:

1. Het eerste systeem wordt het ‘gevaarsysteem’ genoemd en is gericht op angst, wat je voorbereidt om te vechten, te vluchten of te verstijven.
2. Het tweede systeem is het ‘jaagsysteem’, dat gericht is op het verkrijgen van beloningen. Bij beide systemen richt je je op externe prikkels en handel je min of meer op de automatische piloot.
3. Een derde is het het ‘zorg- en kalmeringssysteem’, dat zich richt op de lange termijn. Het zorgt voor herstel, verbinding met anderen, pauzes en slaap. Hierbij ligt de nadruk op wat goed voelt en op wat je op dat moment nodig hebt. Je handelt bewust en in balans, met aandacht voor je lichaam.

Nieuwe gewoontes aanleren: hoe?

Laten we eens kijken hoe we deze kennis kunnen toepassen bij het aanleren van nieuwe gewoontes. Stel dat je tijdens je werkdag meer wilt bewegen. Afhankelijk van welk systeem op dat moment overheerst, zou je het volgende tegen jezelf kunnen zeggen:

**Gevaarsysteem:** “Ik moet tijdens elke werkdag een lunchwandeling maken.”
Dit komt voort uit angst voor stress, angst voor overgewicht, enzovoort.
Taal van het gevaarsysteem: moeten – behoren – dienen – eisen – vermijden – afhouden – dreigen.

**Jaagsysteem:** “Ik wil tijdens elke werkdag een lunchwandeling maken.”
Dit motiveert op basis van fitter willen worden en afvallen.
Taal van het jaagsysteem: willen – bereiken – verwachten – streven – verlangen – snakken – presteren – consumeren.

**Zorg- en kalmeringssysteem:** “Ik gun het mezelf om tijdens elke werkdag een lunchwandeling te maken.”
Dit komt voort uit de behoefte aan plezier, het goede gevoel, rust en herstel.
Taal van het zorg- en kalmeringssysteem: hoeven – gunnen – toestaan – geven – bieden – rusten – verzorgen – helpen – aanvaarden – veroorloven.

Het uiteindelijke doel in deze drie systemen is hetzelfde is: meer beweging. Maar de taal die je onbewust kiest, heeft een aanzienlijk ander effect.

Kies jouw ’taal’

Ten eerste verschilt de toon waarmee je je nieuwe gewoonte benadert. Welke zin motiveert jou het meest om tijdens de lunch een wandeling te maken? Wellicht is dit de zin die hoort bij het zorg- en kalmeringssysteem. Hoe meer positieve associaties je hebt met je nieuwe gewoonte, des te groter is de kans dat je deze duurzaam zal worden.

Daarnaast is er verschil in de motivatie die schuilt achter de woorden. De eerste twee systemen omvatten externe motivatie, gebaseerd op angst of het bereiken van een doel. Daarentegen omvat het zorg- en kalmeringssysteem intrinsieke motivatie. Je gaat wandelen omdat het goed voelt en je er zin in hebt. Verschillende onderzoeken tonen aan dat je meer gemotiveerd bent en nieuwe gewoontes langer volhoudt wanneer de motivatie van binnenuit komt.

Ten slotte is er verschil in de uitvoering van deze gewoontes. Het gevaar- en jaagsysteem leiden vaak tot automatisch gedrag, waarbij je de lunchwandeling als een verplichting ziet en deze wellicht uitvoert zonder echt te genieten. Het wordt slechts een van de vele taken die je die dag moet afvinken. Bij het zorg- en kalmeringssysteem richt je je op je gevoel tijdens de wandeling en registreer je bewust wat je ziet, hoort en ruikt tijdens het wandelen. Dit zorgt ervoor dat je in het moment leeft en echt van de rust en schoonheid van de natuur geniet. Je ervaart meer geluk en positieve gevoelens wanneer je een activiteit doet vanuit je zorg- en kalmeringssysteem.

Interne motivatie en bewust genieten zijn key

Wanneer je nieuwe gewoontes ontwikkelt vanuit het zorg- en kalmeringssysteem, ontwikkel je meer positieve associaties. Door gebruik te maken van je interne motivatie en bewust te genieten tijdens de uitvoering. Op de lange termijn vergroot dit de kans om je nieuwe gewoontes vol te houden.